آرشیو دروس خارج اصول آیت الله سبحانی94-93

موضوع: شرط جریان اصل برائت

در سال گذشته بحث برائت و اشتغال را تمام کردیم. در اینجا مبحثی باقی مانده است به نام خاتمه که شیخ انصاری و محقق خراسانی آن را بیان کرده اند و آن در مورد شرایط اصول عملیه است.

این شرایط بر دو قسم است: گاه شرط جریان است و گاه شرط عمل:

شرط جریان چیزی است که اگر نباشد، اصل، موضوع نخواهد داشت و اصلا جاری نمی شود.

شرط عمل این است که اگر نباشد، شرط هرچند موضوع دارد و می تواند جریان داشته باشد ولی به مانع برخورد می کند مانند اینکه اصل برائت معارض داشته باشد.

ما در این خاتمه فقط شرط جریان اصول را بحث می کنیم یعنی بررسی می کنیم این اصول در کجا موضوع دارد و در کجا موضوع ندارد و بحث ما به این ترتیب است:

1.شرط جریان اصل برائت عقلی

2.شرط جریان اصل برائت شرعی

3.شرط جریان اصاله الاحتیاط

4.شرط جریان اصاله التخییر

5.شرط جریان استصحاب.

اما الاول: شرط جریان برائه العقلیه

ما در دوره های قبل احتیاط را مقدم می داشتیم ولی در این دوره از برائت شروع می کنیم.

فحص از دلیل اجتهادی شرط جریان برائت عقلیه است یعنی باید دید که در کتاب و سنت دلیلی هست یا نه. برائت هنگامی جاری می شود که دلیلی در کتاب و سنت نباشد بنا بر این اگر فحص نباشد، برائت عقلی بدون موضوع خواهد بود. علت آن این است که موضوع برائت عقلیه، عقاب بلا بیان است. بیان هم به این نیست که شارع درب خانه ی هر مکلفی را بزند و بگوید که تکلیف شما فلان چیز است. در دنیا نیز وقتی دولت های عالم قانونی تصویب می کنند، آنها این قانون به تک تک افراد ابلاغ نمی کنند بلکه آن را در نقطه ای قرار می دهند که در دسترس افراد باشد. احکام الهی نیز در کتاب و سنت بیان شده است به گونه ای که اگر مکلف مراجعه کند می تواند حکم را پیدا کند. بنا بر این برائت عقلیه در صورتی جاری می شود که مکلف فحص کند و پیدا نکند. اینجاست که عقل می گوید: اگر تکلیفی بود پیدا می شد و چون پیدا نشد، عقاب بدون بیان خواهد بود که قبیح است. مخصوصا که مراد از بیان، علم نزد خداوند و بیان در سینه ی امام علیه السلام نیست بلکه مراد بیان در مواضعی است که قابل دسترس باشد.

ص: 1